ටිලි ටිලිං සීනු හඬ මැකී ගිය පසු

යකඩ බාල්දිය අතට ගෙන අම්මා තට්ටු කරන්නට වූවාය. තට්ටු කරමින් ඇය ඇමතුම් ස්වරයෙන් ‘කළු.. කළු.’ යැයි කියනු ඇසුණි. කොහේදෝ සිට කළු ගොන් නාම්බා තමන්ගේ වලිගය පිට දෙසට රෝල් කර දමාගෙන ආවේය. අම්මා සකස් කර තිබුණු පුන්නක්කු වතුර එක හුස්මට බී අවසන් කළේය. කවුරුන් හෝ පුන්නක්කු පැහැරගනීවිදැයි බියක් කළුට ඇතිදැයි හැමදාම දකින මේ දර්ශනය සමඟ සිතට නැගෙයි. පුන්නක්කු වඩිය අවසන්කොට තොල කට ලෙවකෑමෙන් පසුව අම්මා අතේ තිබුණු පුන්නක්කු ටිකද ලෙවකෑමෙන් පසුවය කළු හිස ඔසවා විවේකයක් ගැන කල්පනා කරන්නේ. හෙමීට මිදුලේ ඇති කොස් ගස යටට යන කළු ගිමන් හරින්නට පටන්ගනියි. මේ කළු ගොන් නාම්බාගේ නළලේ සුදු ලපයක් තිබුණි. කළු වසර ගණනාවකට පෙර නම් කරත්තයේ බඳින්නට යොදාගත්තේය. ගොන් නාම්බෙකු සහ කරත්තරයක වටිනාකම වචනවලින් හෝ මුදල්වලින් විස්තර කළ හැක්කක් නොවේ.

‘අසූව දශකය මැද වෙද්දී අපේ ගමේ හැම ගොවියෙකුටම ගොන් කරත්තයක් තිබුණා. කරත්ත සවාරියෙන් ලැබුණෙ එන්ජිමක් තියෙන වාහනේකින් ලැබෙන අත්දැකීම නෙවෙයි. ඒක වෙනමම අත්දැකීමක්. මැදින් මාසේදි පත්තිනි කෝවිලේ පූජාවලට යන එන බැතිමත්තු මෑණියන් වඳින්න කරත්තවලින් එන විදියට දකින එක අපූරුයි. තවම ඒවා මගේ ඇස් ඉස්සරහ මැවෙනවා. ‘ ඔය අතරේ පෙරුමාල් සීයා අතීතාවර්ජනයකට යයි.

‘අපි ගවයාට කන්න දුන්නාට පස්සේ තමයි කෑම කන්න පටන්ගත්තේ. අම්මාගේ අම්මාගෙන් අපේ අම්මාට ඒ පුරුද්ද ආවා. අම්මාගෙන් දුවලාට ඒ පුරුද්ද ගියා. ගවයාට මුලින් කන්න දුන්නේ ඇයිදැයි අපි දන්නේ නැහැ. අපි ඒක පුරුද්දට කළා. හේතුවක් හෙව්වේ නැහැ.’ සීයා විස්තර කරයි.

හේතුවක් නොවිමසාම ඉටුකරන පිළිවෙත්වලට අපි සංස්කෘතිය කියා කියන්නෙමු. අම්මාද කළුට කෑම දැම්මාට පසුව සීයාටත් කෑම බෙදා දී මගේ අතටත් කෑම බෙදා දුන්නාය. ඉස්තෝප්පුවේ සිට කෑම කන අතරේ සීයා නැවත හඬ අවදි කළේය.

ගවයා හෙවත් මිතුරා
‘ගොඩක් දුර යන්න ඕනෑ, ඉක්මනින් පලයන්‘ හීන් කෙවිටෙන් ගොනාගේ පිටට තට්ටු කරමින් කරත්තකාරයා කියන්නේය. ගොනා තමන්ගේ හක්කේ තියෙන තණකොළ හපමින් ණයගැති බව පෙන්නමින් අඩිය ඉක්මන් කරයි. ගොනාට වැටහෙන්නේ කරත්තකාරයාගේ භාෂාවද? නැතිනම් කෙවිටේ තට්ටුවද? මම කල්පනා කළෙමි.
‘කරත්තකාරයායි ගොනායි තනිවෙද්දී කරත්තකාරයා තමන්ගෙ හැම ප‍්‍රශ්නයක්ම ගොනා එක්ක කියන්න පටන්ගන්නවා.
ඉස්සර ගවයන්ට කතාකරන්න පුළුවන්. එක්තරා මිනිහෙක් තමන්ගෙ ගවයාට දරුවාට වගේ සැලකුවා. මෙහෙම කාලය ගතවෙද්දී මේ මිනිහාගේ මරණය ළං වුණා. මරණය ගැන යමරජු ගවයාට කීවාලූ‍. ඒ ගැන දැනගෙන ගවයා තමන්ගේ ස්වාමියාට කීවාලූ‍ ඔයා මැරෙන්නයි ඉන්නේ, ඒකෙන් ගැලවෙන්න නම් දොරකඩ කිරි කළයක් තියන්න කියලා. කිරි කළය නිසා ගොවියාට මරණය ළඟා කරවන්න යමරජුට බැරිවුණාලූ‍. කිරි කළය පසුකර යන්න යමරජුට බැහැලූ‍. ගවයන් ගොළු කරන්නට යම රජු සාප කළේ එයින් පසුවලූ‍. කතා නොකළත් ගවයා හරි බුද්ධිමත්ලූ‍.’

පරම්පරාවෙන් දෙමළ ගැමියන් අතර හුවමාරු වුණ කතාවකි ඒ. ගවයා කතා නොකළත් මිනිසුන් කියන දේ තේරුම් ගන්නා බව ඉතිහාසය පුරාම ගොවියන් විශ්වාස කළ බව සීයා කී ඒ කතාවෙන් වැටහෙන්නේය. කොහොම වුණත් මේ විශ්වාසයන් නිසා කරත්තකරුවා තමාගේ හොඳම මිත‍්‍රයෙකු විදියට ගවයා සලකයි.

දුරබැහැර යද්දී ගොනාටත් කරත්තකාරයාටත් පිපාසාව දැනේ. ඊට ගව-මිනිස් වෙනසක් නැත. එකම පිපාසයකි. ඒ නිසා මේ මිත‍්‍රයන් දෙපලට වතුර බොන්නට පහසුකම් සැපයූ ප‍්‍රසිද්ධ ස්ථාන බොහොමයක් තිබුණි. යාපනයේ ‘මුණි’ කෝවිල, හින්දු විද්‍යාලය ඒ වගේ වතුර තිබුණ තැන්ය.
විශ්වලිංගම් සහ මාරිමුත්තු කරත්ත ගැන විස්තර කීවේය. මඩත්තුවාසල් ගණ දෙවියන්ගේ කෝවිලට පැමිණ, පූජකවරයා දෙන විභූති සහ තිලකය ගවයාගේ නළලේත් ආලේප කරන්නට විශ්වලිංගම් මහත්තයා හුරුව සිටින්නේය. දුම්කොළ වත්තේ රැුකියාවට එද්දී කූඩයක් පිරෙන්නට ගවයාගේ ප‍්‍රියතම ආහාර අරගෙන එන්නට මාරිමුත්තු මහත්තයා ප‍්‍රිය කරන්නේය. මේ දෙදෙනාම ගවයා සමඟ ආත්මීයව බැඳී සිටින්නෝය.

අනෙක් අතට ගවයා දෙවියෙකි. ගොවියා ගවයාට කෘතගුණ සලකන්නට තමන්ගේම සිරිත් විරිත් නිර්මාණය කරගෙන ඇත්තේය. තෛපොංගල් දිනයට පසුවදා ගවයා නාවා පිරිසිදු කරන්නට ගොවියා පෙළඹෙන්නේය. ගවයා නාවා, මල්මාලා දමා, විසිතුරු වර්ණවලින් ඇඟ පාට කර ප‍්‍රණීත කෑම සකසා කැවීමට ගොවියා හුරුව සිටියි. කරත්තය ඇදගෙන යෑම ගවයාට වේදනාවක් බව සැබෑවකි. ඒ වේදනාව ගවයාට ලබාදීම ගැන ජානගත වේදනාවක් ගොවියන්ට ඇත. ගවයා වේදනාව දරාගෙන ඒ කටයුත්ත කිරීමට තරම් ශක්තිමත් බවත් ගැමියා විශ්වාස කරන්නේය.

තරග
තෛපොංගල් පසුවී තුන්වැනි දිනය කරත්තකරුවන්ට සුවිශේෂීය. ගොන් පොර හා ගොන් කරත්ත රේස් ඒ කාලයේදී පැවැත්වෙයි. දමිළයන් තම වීරත්වය පෙන්වන්නේ ඒ දිනයේදීය. ගොන් පොර පිටියට එන ගොනාගේ මොල්ලියේ එල්ලී විනාඩි තුනක් හෝ හතරක් නොවැටී ඉන්නට හැකි කෙනා ජයග‍්‍රාහකයා වෙයි. ගොන් පොරවලට කියන්නේ ජල්ලිකට්ටු කියාය. ජල්ලිකට්ටු දැන් ලංකාවේ නැත.

ජල්ලිකට්ටුවලදී ගවයා කලබල වෙන බව ඇත්තය. එහෙත් ස්පාඤ්ඤයේ ගොං පොර මෙන් ජල්ලිකට්ටුවලදී ගවයාට හිංසාවක් සිදු නොවෙන බව දෙමළ ජනයා විශ්වාස කරති. ගවයන් එකිනෙකා කෙටවීම ජල්ලිකට්ටුවලදී සිදු නොවෙයි. ගවයා සමඟ තරගයට දිවීම සිදුවෙයි. ගවයා සහ මිනිසා අතර ඇති බැඳීම ශක්තිමත් කරවන්නට ජල්ලිකට්ටු සමත් යැයි ජනතාව විශ්වාස කරති.

‘ගවයාට ආදරය කරන හැටි අපට උගන්වන්නට උඹලා ඕනෑ නැහැ. අපි ගවයාට වඳිනවා.’ ජල්ලිකට්ටුවලට විරුද්ධ වෙන සත්ව අවිහිංසාවාදී සංවිධානවලට දෙමළ ගැමියා කියයි. මේ සියල්ල වෙනස් කළ නොහැකි ගැමි විශ්වාසයන්ය.

ගොන් පොරවලට අමතරව ගොන් කරත්ත රේස්ද පැවැත්වෙයි. එය විනෝදාත්මක ක‍්‍රීඩාවකි. තරගය ඇත්තේ ගම් අතරය. තමන්ගේ ගමේ අභිමානය රකිනු පිණිස ගොවියෝ ගොන් පොරවලට එක්වෙති. කරත්ත රේස් පැවැත්වෙන පිට්ටනියම අතුරු සිදුරු නැතිව පිරි ඉතිරී යයි. තවත් වසරක් යන තෙක් ගමේ නම ගොඩදමන්නෝ පිටියේ සිටින මේ ක‍්‍රීඩකයෝය. ජයග‍්‍රාහකයාගේ ගමට ලැබෙන්නේ ඉහළ අභිමානයකි.
සැහැල්ලූ‍ම කරත්තයකුත්, තණ්ඩලමේ දෙකෙළවර ශක්තිමත් ගවයන් දෙදෙනෙකුත් බැඳ ඒ දෙපළ දක්ෂ ලෙස මෙහෙයවන්නා කරත්ත රේස් වීරයා බවට පත්වෙයි. ජල්ලිකට්ටු අද නැතත් උතුරු නැගෙනහිර ප‍්‍රදේශවල කරත්ත රේස් නම් සංවිධානය වෙයි. එහෙත් අද ඒවා වටා බැඳුණු සංස්කෘතිය පෙනෙන්නට නැත. ඉන්දියාවේ නම් අදත් ගැමි ප‍්‍රදේශවල ඒ සංස්කෘතිය ඇත. ජල්ලිකට්ටු නවත්වන්නට උත්සාහ ගනිද්දී භේද නැතිව දෙමළ ජනතාව එයට විරුද්ධව එක්වුණේ ඒ නිසාය. ලංකාවේ සංස්කෘතිය නැති වුණත් අද වුව කරත්ත තරගයක් නරඹන්නට එන පිරිස නම් අඩු නොවෙන්නේය.

වඩක්කන් ගවයා
සිවගුරු මහත්තයා දැන් පදිංචිව සිටින්නේ සිඞ්නිවලය. ඔහුටද ගොනුන්, ගොන් කරත්ත ගැන අපූරු අත්දැකීම් තිබේ. ‘වඩක්කන්’ (උතුරු* ගවයා කරත්තවලට බඳින්න සුදුසුම ගවයා විය. වඩක්කන් ගවයා යනු දකුණු ඉන්දියාවෙන් ගෙන ආ ගවයන්ය. දකුණු ඉන්දියාව ඉන්දියාවට අනුව ‘කිලක්ක’ (දකුණ) වුණාට ලංකාවේ උතුරට එය පිහිටියේ උතුරෙනි. ඒ නිසා දකුණු ඉන්දියාවේ ගවයා වඩක්කන් ගවයා විය. ලොකු මොල්ලිය සමඟ ශක්තිමත් උරහිස් ඇති මේ ගවයා තුරෙඟකුටත් වඩා ශක්තියේ සංකේතයක් ලෙස ගැළපෙන්නේය. 1940 පමණ කාලයේදී පේදුරුතුඩුව, කන්කසන්තුරේ සහ වැල්වැටිතුරේ වැනි ප‍්‍රදේශවල තිබුණු විශාල වරායන් හරහා මුහුදෙන් වඩක්කන් ගවයන් ගෙන්වා ඇත. ලංකාවේ අදත් එලෙස ආ ගවයෝ පදිංචිව සිටිති. යුද්ධයෙන් නැතිවුණේ මිනිස් ජීවිත පමණක් නොවේ. මේ ගවයන්ගේ ජීවිතත් යුද්ධය සමඟ විනාශ විය.

වඩක්කන් ගවයන් ලංකාවට ගෙනැවිත් ඇත්තේ සලංගු නම් රුවල් නැව් පාවිච්චි කරමින්ය. එසේ ගෙන්වූ ගවයන් කයිට්ස් දුපතේ ආරක්ෂිත ලෙස ගාල් කර ඇතැයි සිවගුරු මහත්තයා කියයි. කයිට්ස් දුපතේ නිදැල්ලේ තබන ගවයා පරිසරයට හුරුවෙමින් නිදැල්ලේ හැසිරෙන්නේය. දුපත නිසා පලායන්නටත් නොහැකිය. එයට ‘නිදැල් තැනක් සොයනවා’ යනුවෙන් ජනවහරේ කියන්නේය.

‘මෙසේ ගාල් කර සිටි ගවයෝ ඉතා සුදු වූහ. තරබාරු වූහ. ශක්තිමත් වූහ. අවුවට එවැනි ගවයෙකුගේ ඇඟ දිළිසෙයි. අඩියක් පමණ ඔවුන්ගේ අං දිගුවිය.’ තිල්ලෙචිවන් නම් කතුවරයාගේ අන්දකාල කදෛයිගල් (එදා කාලයේ කතා) නම් වූ කෘතියෙහි මෙවැනි ගවයන් ගැන එසේ කියයි.

‘අන්නාමෙලෙ පෙදෙසින් ආ ගවයන් දකුණු ඉන්දියාවේ ඇති තිරුවන්නාමලෙලෙ ප‍්‍රදේශයෙන් නැව් ගත කර කයිට්ස් දුපතේ ගාල් කිරීම සිරිතක් විය. එසේ කිරීමෙන් අනතුරුව ගවයන් මිලදී ගන්නන්ගෙන් සහ තැරැුව්කරුවන්ගෙන් කයිට්ස් දුපත පිරී ඉතිරි යන්නේ කෝවිලේ උත්සවයක් ලෙසය.’ මලරුම් නිනෛවුගල් හෙවත් ‘සිහියට නැගෙන මතකයන්’ නම් කෘතිය ලියන වරදර් නම් කතුවරයා විසින් එලෙස ගව ව්‍යාපාරය ගැන විස්තර කරයි.

සම්ප‍්‍රදායක අවසානය
‘කරත්ත සම්ප‍්‍රදායේ අවසානය පටන්ගත්තේ කොතැනින්ද?’ සීයාගෙනුත්, විශ්වලිංගම් සහ මාරිමුත්තු මහත්වරුන්ගෙනුත් පිළිතුරු සෙවීමි.
80 දශකයේ මැද භාගයේ දී අත්ට‍්‍රැක්ටර් පැමිණීමත් සමඟම ගොන් කරත්තයේ පරිහාණිය ආරම්භ වී ඇත. ගවයන්ගේ බෙල්ලේ තිබුණු ‘ටිලි ටිලිං ටිලි ටිලිං’ සීනු හඬ කෙමෙන් කෙමෙන් නැතිව ගියේය. ඒ වෙනුවට ‘ඩරරරර ඩක ඩක ඩරරර ඩක ඩක’ යැයි අත්ට‍්‍රැක්ටර හඬ ගම් පුරාවට රැුව් දෙන්නට පටන්ගෙන ඇත. ගොං කරත්තයත්, ගවයාගේ සීනු හඬත් මඟ දී දුටුවොත් හැරි හැරී බලන තරමට ප‍්‍රදර්ශන භාණ්ඩයක් වෙන්නට පටන්ගෙන ඇත්තේ ඉන් පසුවය.
‘ආදරණීය කරත්තකරුවාණෙනි
දක්කන්න කරත්තය දක්කන්න
යමු, අලූ‍ත් නගරයකට
සවස් වෙන්න කලින් දක්කන්න.‘
කරත්තකාරයා ගැන නීලාවන් නම් කවියා විසින් ‘ඔ වන්ඩිකාරා’ නමින් 1965 දී රචිත කවි පෙළෙහි එසේ එයි. පසුකාලයක එය ගීතයක් බවට පත්විය. දැන් එදා මෙන් අලූ‍ත් නගරයක් සොයා යන්නට කරත්තය පාවිච්චි වෙන්නේ අඩුවෙනි. සම්ප‍්‍රදාය සමඟ යමින් වඩක්කන් ගවයෙකු සමඟ කරත්තයක් රැුගෙන යන ගොවියන් අදත් උතුරේ දකින්නට නැතිවා නොවේ. එහෙත් බොහෝ නිවෙස්වල වාහනය වී ඇත්තේ මෝටර් සයිකලය හෝ ත‍්‍රීවීලරයයි. කරත්තය වෙනුවට පුංචි ලොරි බට්ටන් පැමිණ ඇත. එහෙත් ගවයාගේ තාලයට පැද්දෙමින්, ඒ තාලයටම වැනෙන සීනුවට නැළවෙමින් ලබන සැහැල්ලූ‍ව අද ඒසී බස්රියකට නැඟු‍ණත් දැනෙන්නේ නැති බව කරත්තයට ආදරය කරන ගැමියෝ කියන්නෝය.

ජෙගන් ගනේෂන්