No menu items!
27.4 C
Sri Lanka
29 March,2024

ගාඩි කියන්නේ
පීඩිතයන්ගේ ඉතිහාසයයි
ප්‍රසන්න විතානගේ

Must read

ප්‍රසන්න විතානගේ අධ්‍යක්‍ෂණය කළ ‘ගාඩි’ චිත්‍රපටය.ASIA PACIFIC SCREEN AWARDSසම්මාන උළෙලේදී යුනෙස්කෝ අනුග්‍රහයෙන් පිරිනැමෙන ‘සංස්කෘතික විවිධත්වය පිළිබඳ සම්මානය’ (CULTURAL DIVERSITY AWARD) දිනාගන්නට පසුගිය සතියේ සමත්විය. මීට පෙරද ලාංකික ශිල්පීන්ගේ නම් මේ සඳහා යෝජනා වුණත්, සම්මානය ලංකාවේ ශිල්පියකුට ලැබෙන්නේ පළමුවැනි වතාවටය. මහජන ප්‍රදර්ශනයට සූදානම්ව තිබෙන ගාඩි, සන්ධ්‍යා සල්ගාදු, ඇලන් මැක්ඇලෙක්ස්, අජේ රායි, එච්ඩී ප්‍රේමසිරි සහ ප්‍රසන්න විතානගේගේ නිෂ්පාදනයකි.

■ ඇන්තනී වෙරංග පුෂ්පික

ඔබ ගාඩි සිනමාපටය හඳුනාගන්නේ වාණිජ ධාරාවේ සිනමාවක් විදිහටද කලාත්මක ධාරාවේ සිනමාව විදිහටද?


මා දන්නා තරමින් ඇත්තේ චිත්‍රපට දෙවර්ගයයි. හොඳ චිත්‍රපට සහ නරක චිත්‍රපටයි. මම හොඳ චිත්‍රපටයක් ලෙස හඳුන්වන්නේ සිනමාරූපීව වින්දනයක් සපයන චිත්‍රපට. මම නරඹන්න කැමතිත් කරන්න කැමතිත් එවැනි වර්ගයේ චිත්‍රපටයි. අපි කරන සෑම චිත්‍රපටයක්ම කරන්නේ වාණිජමය බලාපොරොත්තුවක් ඇතිව. ඒ නිසා කලාත්මක චිත්‍රපටයක් වුණත් අවසානයේ එය වාණිජමය පදනම මත තමයි තිරගත වෙන්නේ. ගාඩි චිත්‍රපටයේ මගේ උත්සාහය වුණේ සිනමා බස පදනම් කරගෙන සිනමා බසට අනන්‍ය ලෙස ඉතිහාසය ඇසුරෙන් ප්‍රබන්ධයක් නිර්මාණය කිරීමයි.

ගාඩි සිනමාපටය නිර්මාණය කරන්න හිතාගෙන හිටියේ 1992දී විතර බව කියැවෙනවා. හැබැයි ඒක අධ්‍යක්ෂණය වුණේ 2018දී, ඒකට බලපෑ විශේෂ හේතුවක් තියෙනවාද?


අමාරුම දේ තමයි චිත්‍රපටයක තමා තෘප්තිමත් වෙන ආකාරයට තිරරචනය ලියා අහවර කිරීම. මේකේ තිරරචනය 2018 මැද දක්වා ම නැවත නැවත මා අතින් ලියැවුණා. ඒක ටිකක් දුෂ්කර කාර්යයක් වුණේ ඉතිහාස සම්බන්ධ ප්‍රවෘත්තියක් නිසා. අනෙක් අමාරුම දේ නාට්‍යමය පරාසය තෝරාගැනීමයි. මේ අවුරුදු ගණනාව තුළම චරිත වර්ධනය කළා. මුල් අවස්ථාවේ ලියවෙච්ච තිරරචනය දෙස හැරී බැලුවාම මට තේරෙනවා චරිත පූර්ණ ලෙස ග්‍රහණය කර ගෙන නැති බව.


අනන්‍යතා අර්බුදය 2018 වෙනකොට උග්‍රවෙලා තිබුණා. අනන්‍යතා අර්බුදය කියලා මම අදහස් කරන්නේ මිනිසුන් ආගමික ජාතික වාර්ගික අනන්‍යතා මත ආන්තීකරණය වීම. අනන්‍යතාවට බෙදුණු ලෝකයක් ප්‍රශ්න කරන්නේ කොහොමද යන්න තමයි ගාඩි චිත්‍රපටයේ නාට්‍යමය පරාසය. ඒ වාගේම ප්‍රායෝගික කරුණු දෙකක් තිබුණා. එකක් තමයි නිෂ්පාදන පිරිවැය අධික වීම නිසා එය සොයාගැනීම පිළිබඳ ගැටලුව. දෙවෙනි කාරණය රංගනයේ යෙදෙන නළුනිළියන් තෝරාගැනීමේ ගැටලුව. ඉතින් ඔය සේරම ජයගැනීමට හැකි වුණේ 2018දී තමයි.

ගාඩි බිහිවීමට බලපෑ වස්තුබීජය මොකක්ද?


ගාඩි අත්දැකීම ඓතිහාසිකයි. නුවර යුගය තුළ රාජද්‍රෝහී වරදට ලක්වෙන රදලයන් ඉංග්‍රීසීන් පාලනය කරන මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවලට පැනගියා. මේ නිසා උඩරට නීතිය යටතේ දඬුවම් ලැබුණේ ගෙදර සිටි කාන්තාවන්ට. ඔවුන්ට ලැබුණු දඬුවම තමයි, අපේ කුල ධුරාවලියේ පහළම කුලේ වන රොඩියෙක් සරණ පාවා ගැනීම. එහෙම නැත්නම් ඔවුන්ට වරමක් දීලා තිබුණා, මහවැලි ගඟට හෝ බෝගම්බර වැවට බිලිවෙලා තමන්ගේ කුල ගෞරවය ආරක්ෂා කරගන්න. බොහෝ වෙලාවට ඉතිහාස නිර්මාණවල පෙන්නන්නෙ රජ්ජුරුවෝ ක්‍රෑරයි කියලා. ඇත්ත ඒක නෙමෙයි. මෙය තමයි උඩරට නීතිය. බොහෝ කාන්තාවන් තමන්ගේ කුල ගෞරවය රැකගෙන තමන්ගේ ජීවිතය පූජාකළා. මෙතන නාට්‍යමය අත්දැකීම වෙන්නේ එම ඉරණම භාර නොගත් කාන්තාවක් ගැනයි. ඇගේ වටිනාකම් දෙදරා යන්නේ ඇය රොඩියෙකු සරණ පාවා ගත්තාමයි.

ලංකාවේ හැදුණු ඓතිහාසික සිනමාපට රැල්ලෙන් ගාඩි වෙනස් වෙන්නේ කොහොමද?


මම හිතනවා ගාඩි මගේ අනෙක් චිත්‍රපට හා සමානයි කියලා. මගේ චිත්‍රපටවලට විෂය වෙන්නේ මනුෂ්‍යත්වය විසින් නිර්මාණය කරන ලද අර්බුදය. නැත්නම් සමාජ සංසිද්ධීන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද අර්බුදයට මනුෂ්‍යත්වය මැදිහත් වන ආකාරයයි. නමුත් මෙතෙක් බිහිවුණු බොහොමයක් චිත්‍රපටවල අපි දකින්නේ ජාතිකත්වය හෝ ආගම පදනම් කරගෙන රජවරුන් කුමාරවරුන් ගැන කතා වෙන එක. ඔවුන් කිසිම අර්බුදයකට මුහුණ දෙන්නේ නෑ. ඔවුන්ට තියෙන්නේ ජාතිකත්වය නිර්මාණය කිරීමේ න්‍යාය පත්‍රයයි. ජාතිය ගොඩනැගීම, ආගම ගොඩනැගීම තමයි ඔවුන්ගේ කාර්යය. මම කතාකරන්නේ මිනිසුන් ගැනයි. ඔබ මෙතෙක් දැක්කේ රජවරුන්ගේ ඉතිහාසය. ගාඩි කියන්නේ පීඩිතයන්ගේ ඉතිහාසයයි. ඒක තමයි මම හිතන්නේ අනෙක් ඓතිහාසික චිත්‍රපටවලින් ගාඩි වෙනස් වෙන්න හේතුව. අනිත් කාරණය තමයි, ඔබ මෙතෙක් දැකපු ඓතිහාසික සිනමාව, එහි තිබෙන සිනමාත්මක භාවිතාව අමතක කරලා ජාතික ආගමික න්‍යාය පත්‍රය මත ගොඩනැගුණ එකක්. ගාඩි චිත්‍රපටයට මට දේශපාලන න්‍යාය පත්‍රයක් නැහැ. ගාඩි කියන්නේ ඉතිහාස කතාවක් වුණාට එහි තිබෙන්නේ මෙතෙක් මම රැකගෙන ආ අනන්‍යතාවමයි.

ගාඩි විශාල මූල්‍ය පිරිවැයක් දරන්න සිදුවුණ චිත්‍රපටියක්. මේ මූල්‍ය පිරිවැය සොයාගැනීම බලවත් අභියෝගයක් වෙන්න ඇති..


නිෂ්පාදිකාවක් හැටියට සන්ධ්‍යා සල්ගාදු මහත්මිය ඉදිරිපත් වුණා. ඇය නොවන්නට ගාඩි චිත්‍රපටය හැදෙන්නේ නැහැ. චිත්‍රපටයෙ තිරරචනය කියවලා කේරළ කැමරා අධ්‍යක්ෂ සහ චිත්‍රපට අධ්‍යක්ෂ රාජීව් රවී, තමා සමග නිෂ්පාදන කටයුතු කළ මිතුරන්ට මාව යොමුකරලා ඒ අනුව තමයි අනුරාග් කාශ්‍යප්ගේ ‘ජා පික්චර්ස්’ මේ චිත්‍රපටයට සමනිෂ්පාදකයන් හැටියට දායක වුණේ. ඊට පස්සේ එච්.ඩී. ප්‍රේමසිරි මහත්මයා මට සහයෝගයක් විදියට නිෂ්පාදනයට දායක වුණා. ඒ වගේම එහි වැය පක්ෂය වැඩිවෙනකොට මමත් නිෂ්පාදකයෙක් හැටියට දායක වුණා.

ආලෝකකරණය, වර්ණ සංයෝජනය, පසුතල වැනි ශිල්ප ක්‍රම මොන විදියටද ගාඩි චිත්‍රපටයට යොදාගත්තේ?


සෑම චිත්‍රපටයක්ම කිරීමේදී කැමරාව, ආලෝකකරණය, වස්ත්‍රාභරණ, පසුතල වැනි මේ සියලුම දේවල් වැදගත් වෙන්නේ එම චරිත මුහුණදෙන අත්දැකීම ප්‍රේක්ෂකයාට සන්නිවේදනය කිරීමටයි, මේ වගේ ඓතිහාසික කථා ප්‍රවෘත්තියකදී වැදගත් වුණා ඔවුන්ගෙ ලෝකය ගොඩනගන්නේ කොහොමද කියන කාරණය. කන්ද උඩරට 1818දී සැබෑ ලෙසම ගොඩනැගෙන්නේ කොහොමද කියන කාරණය. ගාඩි චිත්‍රපටයේදී යොදාගත් ඇඳුම පවා දේශපාලනිකයි. මේ සෑම දෙයක්ම අපි හරියටම ගත්තේ නැත්නම් ඒ අත්දැකීම ප්‍රේක්ෂකයාට එන්නේ නැහැ. රූප සංරචනයේදී, ඔවුන්ගේ ලෝකය පුළුල් වෙනකොට කොහොමද ඒ පුළුල් ලෝකය දකින්නේ කියන කාරණයේදී පූර්ව නිශ්චිත සැලැස්මක් තිබුණා. එම සැලැස්ම රූපගත කිරීම්වලදී සියයට සියයක්ම රැකගත්තා. රූපරචනය අධ්‍යක්ෂණය කළේ රජීව් රවී සහ එම්ඩී මහින්දපාල මහත්මයා.

ගාඩි රූපගත කිරීමේදී මුහුණ දෙන්න සිදුවුණ අභියෝග ගැන තවදුරටත් කතාකළොත්.
ගාඩි දර්ශන තල ලංකාව පුරාම තිබුණා. අපිට මුහුණ දෙන්න සිදුවුණ ලොකුම අභියෝගය තමයි චරිතය ගමන් කරන මාර්ගය සන්නිවේදනය කිරීම සඳහා උචිත දර්ශන තල සොයාගැනීම. අනිත් කාරණය තමයි චිත්‍රපටය රූපගත කිරීමට පවා නොහැකි වන අන්දමින් වැස්සට අහුවුණා. ඒකෙන් බලාපොරොත්තු වුණාට වඩා වැය පක්ෂය වැඩිවුණා. නමුත් වැස්ස නිසාම චිත්‍රපටයට අනන්‍ය වූ අපූරු පෙනුමකුත් ලැබුණා. ලොකුම අභියෝගය තමයි, උඩරට රාජ නීතියට අනුව අවසර තිබුණේ නැහැ රොඩී කාන්තාවන්ට සහ පුරුෂයන්ට උඩුකය වසා ගැනීමට. මේ කාරණයේදී නළුනිළියන් මාව විශ්වාස කළා. ඔවුන් ලිංගික උත්තේජනයට නෙමෙයි භාවිත කරන්නේ, පීඩිතබව පෙන්වීමටයි කියන පොරොන්දුව මම ඔවුන්ට ලබාදුන්නා. ඒ අනුව අපි ඒ රූපගත කිරීම් සිදුකළා.

වේශ නිරූපණය ඉතාමත් සියුම් හා තාත්වික ලෙස කර තිබෙනවා. කොහොමද ඒ කාර්යය කළේ?


ලංකාවෙ චිත්‍රපටවල රූපරාමුවලදී සැබෑ කොණ්ඩෙ සහ බොරු කොණ්ඩෙ අතර වෙනස පෙනෙනවා. එසැණින්ම ප්‍රේක්ෂකයාගේ අත්දැකීම බිඳවැටෙනවා. නමුත් ගාඩි චිත්‍රපටය ගැන කතාකළොත් පිළිතුර සරලයි. ළඟාවීම අපහසුයි. වේශ නිරූපණයේදී අපි අනුගමනය කළේ කෘත්‍රිම රැවුල් සහ කොණ්ඩා නොදා සිටීමයි. ඔවුන් මාස ගාණක් තිස්සේ රැවුල් කොණ්ඩ වවාගෙන හිටියා. අපිට රැවුල් කොණ්ඩ දාන්න සිදුවුණේ නළු නිළියන් දෙතුන් දෙනකුට පමණයි. ඒකත් අපේ වේශ නිරූපණ ශිල්පී සමරසිරි කඳනගේ ඉතාමත් අරපරෙස්සමට කරලා දුන්නා.

ගාඩි චිත්‍රපටයට ලාංකීය සිනමාවේ ඉන්න දැවැන්තයන් වගේම නවක නළුනිළියනුත් යොදාගෙන තියෙනවා. නවක නළු නිළියන්ගෙන් කොයි වගේ සහයෝගයක්ද ලැබුණේ?


සජිත අනුත්තර මේ චිත්‍රපටයේ ප්‍රධාන චරිතයක් විදිහට ඒ කාර්යය මැනවින් සිදුකළා. ඩිනාරා පුංචිහේවා චිත්‍රපටයේ රඟපාන්න එකඟවීමම මේ චිත්‍රපටය හැදෙන්න එක හේතුවක් වුණා. ඒ චරිතය ඇය නිර්භයව කළා. අධ්‍යක්ෂවරයෙකුගේ කාර්යය වෙන්නේත් නළුනිළියන් ආධුනික වුණත් ප්‍රවීණයන් සමග රඟපාන විට එම ආධුනිකත්වය නොපෙන්වා සිටීමට කටයුතු කරන එක. ඒ වගේම වේදිකා නාට්‍යවල රඟපාන විශාල නළුනිළි කැලක් ගාඩි චිත්‍රපටයේ රඟපෑවා. ඒ අයගේ දායකත්වය සුවිශේෂයි. ඔවුන්ගේ කිසිම ආධුනිකබවක් මට දැනුණේ නෑ.

මේ වසරේ පැවති ඉන්දීය ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙලේ දී පැබ්ලෝ සීසර් වැනි විශිෂ්ට සිනමාවේදියොත් එක්ක ප්‍රධාන ජූරි සභිකයෙක් විදියට ඔබව තෝරා ගත්තා. ඒක මොන වගේ අත්දැකීමක්ද?


සිනමා උළෙල හරහා තමයි ආත්ම ප්‍රකාශනයට මුල් තැනක් දෙන චිත්‍රපට ලෝකයට එළිදැක්වුණේ. මේක කොරෝනා වසංගතය එක්ක ඇණහිටීමක් සිද්ධ වුණා. ඒ කාලයේ තමයි මට ආරාධනා ලැබුණේ ඉන්දීය ජාත්‍යන්තර සිනමා උළෙලේ ප්‍රධාන ජූරි සභිකයෙකු වශයෙන් කටයුතු කරන්න. මම ඒක කැමැත්තෙන් බාර ගත්තා. සියලුම ජූරි සභිකයන් චිත්‍රපට බැලුවෙ වෙන වෙනම. ඒ කියන්නේ පැබ්ලෝ සීසර් ආජන්ටිනාවේ ඉඳගෙන, තවත් කෙනෙක් ඇමරිකාවේ ඉඳගෙන, තවත් එක්කෙනෙක් ඉන්දියාවෙන් ඉඳගෙන, මම ලංකාවේ ඉඳගෙන. ඒ විදිහට බලලා තමයි ජූරි තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලිය සිදුකෙළේ. සමහර ජූරි සභාවල ඉඳගත්තාම විවිධ ගැටලුවලට මුහුණ දෙන්න සිදුවෙනවා. අපි දකින වඩා හොඳ චිත්‍රපටයකට සාධාරණය ඉටු කරන්න අරගලයක් කරන්න සිද්ධ වෙනවා ජූරි සභාව ඇතුළේ. නමුත් මේ අවස්ථාවේ පැබ්ලෝ සීසර් එක්ක වාඩි වුණාම කිසිම ගැටලුවක් ඇතිවුණේ නැහැ.

ලංකාවේ තිබෙන කලාවේ නිදහස ගැන මොන වගේ අදහසක්ද තියෙන්නේ?


කලාවේ නිදහස සම්බන්ධයෙන් අඳුරු යුග කිහිපයක්ම පසු කරගෙන තමයි අපි ඇවිත් තියෙන්නේ. විශේෂයෙන්ම යුද්ධයේදී සහ යුද්ධයෙන් පස්සේ ගොඩනැඟුණු ශ්‍රී ලංකාව තුළ අපි දැක්කේ එක ආඛ්‍යානයයි. ඒ රජයේ ආඛ්‍යානයයි. රජය මොකක්ද කියන්නේ ඒක තමයි විය යුත්තේ. හැබැයි 2015 බලයට පත්වෙච්ච රජය පොරොන්දු වුණා රැඟුම් පාලක ප්‍රතිපත්තිය වෙනුවට චිත්‍රපට දර්ශනය වයස් කාණ්ඩ අනුව තීරණය කරන්න. නමුත් මේ සම්බන්ධව නීති සම්පාදනය කරගන්න බැරිවුණා. අපි දැන් නැවතත් ඇවිත් තියෙනවා බලයේ තිබෙන රජයේ මානසික ස්වභාවය සහ ඔවුන්ගේ දේශපාලන අර්බුදවල තරම මත වාරණය නිර්මාණකරුවාගේ හිස මතට පහත් වෙන අනතුරුදායක තත්ත්වයකට. මෙන්න මේ අර්බුද එක්ක වාරණය නැවත හිස එසවීමට නියමිතයි.

ඔබේ කලා කටයුතුවලට මොන විදිහටද කොරෝනා වසංගතය බලපෑවෙ කියලා දැනගන්න කැමතියි.


ප්‍රධානම එක තමයි ගාඩි චිත්‍රපටයේ ප්‍රදර්ශනය දිනෙන් දින ඈතට ගියා. වසංගතය ඇවිල්ලා පළමු මාස පහ තුළ දී තිරරචනයක් ලිව්වා. දෙවැනි රැල්ල පටන් ගන්න කලින් බලාපොරොත්තු වුණා රූපගත කරන්න, නමුත් බැරිවුණා. අප්‍රේල්වල පටන් ගත්ත කොරෝනා රැල්ලෙදී මම මගේ ප්‍රථම හින්දි චිත්‍රපටයෙ තිරරචනය ලිව්වා. බුකර් සම්මානයට නිර්දේශිත ජීට් තායිගේ ‘නාකො පොලිස්’ නවකතාව ඇසුරෙන් තමයි ඒක ලිව්වෙ.

ඒ වගේම මම කැමතියි දැනගන්න මේ දිනවල ඔබ නිරතවෙලා ඉන්න කලා කටයුතු සහ ඉදිරියේදී මොන වගේ නිර්මාණයන්ද ප්‍රේක්ෂකයන්ට දැක බලාගන්න පුළුවන් වෙන්නේ කියලා.


මම මේ සතියේ ඉන්දියාව බලා පිටත්වෙනවා නාකො පොලිස් තිරරචනය ගැන අධ්‍යක්ෂවරයා සමඟ සාකච්ඡා කරන්න. නාකො පොලිස් කියන්නේ මම ප්‍රථම වතාවට හින්දි භාෂීය චිත්‍රපටයකට ලියන තිරරචනය. මේකට පසුබිම් වෙන්නේ 2012දී බුකර් සම්මානයට නිර්දේශිත වූ ජීට් තායීගේ නාකො පොලිස් නවකතාවයි. මේ නවකතාව අවුරුදු 40ක පරාසයක් තුළ මුම්බායි නගරයේ අබිං ගුහා සහ එහි වර්ධනය පිළිබඳ පසුබිම් වන නවකතාවක්. මලයාලම් අධ්‍යක්ෂ රාජීව් රවීගෙ ආරාධනයෙන් තමයි මම මේ තිරරචනය ලියන්නේ. මේ තමයි මම නව ඩිජිටල් මාධ්‍යයට ලියන පළවෙනි චිත්‍රපටය. ඒ වගේම පසුගිය කාලයේ මම හින්දි චිත්‍රපටයකට සමනිෂ්පාදනයෙන් දායක වුණා. චිත්‍රපටයේ නම තමයි ‘භගවාන් භරෝසේ’. අපි දැන් එහි අවසන් අදියරේ වැඩ කටයුතුවලයි ඉන්නේ. චිත්‍රපටය අධ්‍යක්ෂණය කරන්නෙ ශීලාධිත්‍ය ගෝරා.


ඒ වගේම මගේ පළමුවෙනි ළමා චිත්‍රපටය වන ‘පුරවි’ චිත්‍රපටයේ රූපගත කිරීම් කිරීමට ඉදිරියේදී බලාපොරොත්තු වෙනවා. පුරවි චිත්‍රපටයට පසුබිම් වුණේ විශ්ව පුරවැසියන් බිහිකිරීමට සිහින මැවූ තරුණ දෙමාපිය යුවලක් පවතින අධ්‍යාපන ක්‍රමය හමුවේ තමන්ගේ බලාපොරොත්තු කොහොමද ඛණ්ඩනය වෙන්නේ, ඒකත් එක්ක දරුවනුත් ඔවුනුත් කොහොමද තමන්ගේ අනන්‍යතාවත් තමන්ගේ හඬ ලබාගැනීමටත් අරගල කරන්නේ කියන දේ. මම මෙතැන හඬ කියලා අදහස් කළේ දැන් ඉන්න මිනිසුන්ගේ හඬවල් නැහැ. හඬවල් අහිමි කරලා තියෙන්නේ. හැම මිනිහෙක්ටම හඬක් තියෙනවා. අධ්‍යාත්මයක් තියෙනවා. ඒක ක්‍රමය විසින් නැති කරලා තියෙන්නේ. මෙතන හඬ කියන එකේ අනිත් අර්ථය තමයි සංගීතය කියන එක. මෙතන ඉන්න ළමයි ඔවුන්ගේ ප්‍රකාශනය කරන්නේ සංගීතය හරහා. විශේෂයෙන්ම කියන්න ඕනෑ පුරවි චිත්‍රපටයට පසුබිම් වුණේ සත්‍ය සිදුවීමක්. මේ අතර ගාඩි චිත්‍රපටිය ඉතාමත් ඉක්මනින් ප්‍රේක්ෂකයා වෙත ගෙනඒමට බලාපොරොත්තුවෙන් ඉන්නවා.■

- Advertisement -

පුවත්

LEAVE A REPLY

Please enter your comment!
Please enter your name here

- Advertisement -

අලුත් ලිපි